Osmanlı Eğitim Tarihini Değiştirecek Keşif: 1530'da İzmir’de Muallimhâne Açıldı!

Osmanlı arşivlerinden çıkan yeni belgeler, eğitim tarihine dair bilinenleri değiştirebilir.

Araştırmacı yazar Ahmet Altan’ın yaptığı çalışmalar sırasında ulaştığı Osmanlıca belgeler, Osmanlı’da öğretmen yetiştiren ilk okulun 16 Mart 1848’de İstanbul’da açıldığı yönündeki genel kabulü sarsıyor. Yeni kayıtlara göre, 1530 yılında İzmir’de bir muallimhâne (öğretmen okulu) kurulduğu ortaya çıktı! İzmir’de 16. Yüzyılda Öğretmen Yetiştiren Kurum Osmanlı Arşivleri’nde yer alan BOA TD.166, s.396 numaralı kayıtlara göre, Faik Paşa tarafından 1530 yılında İzmir’de bir cami, medrese ve muallimhâne inşa edilerek vakfedildi. Belgelerde "vakf-ı cami ve medrese ve muallim-hâne der nefs-i İzmir" ifadesi geçiyor. Bu bulgu, Türkiye’de bilinen en eski öğretmen yetiştirme kurumunun 318 yıl öncesine dayandığını gösteriyor. İzmir’deki Eğitim Mirası Gün Yüzüne Çıkıyor Faik Paşa’nın vakfettiği cami, günümüzde İzmir Basmane’de 967 Sokak’ta yer alıyor. Ancak bu yapılar, geçmişte büyük bir yangında zarar gördü ve 1842 yılında onarıldı. O dönem, camiyle birlikte medrese ve muallimhânenin de zarar gördüğü düşünülüyor. İzmir Vakıflar Müdürlüğü II. Vakfiye Defteri, s.148 kayıtları, bu yapılar hakkında detaylı bilgiler içeriyor. Muallimhâne'nin Gelir ve Giderleri Osmanlı Belgelerinde Vakfa ait değirmenler, bahçeler ve dükkanlardan elde edilen toplam 16.610 akçe gelir, eğitim ve ibadet hizmetleri için harcanıyordu. Vakfiye kayıtlarına göre, dönemin eğitimcilerine ve din görevlilerine ödenen günlük maaşlar şu şekildeydi: Müderris (Medrese hocası): 15 akçe Talebe (Öğrenci): 5 akçe Hatip ve İmam: 5 akçe Müezzin ve Kayyum: 3 akçe Muallim (Öğretmen): 2 akçe Bu belgeler, 16. yüzyılda İzmir’de öğretmen yetiştiren bir kurumun var olduğunu ve eğitim faaliyetlerinin sürdüğünü gösteren en somut kanıtlardan biri olarak değerlendiriliyor. Eğitim Tarihi Yeniden Yazılabilir! Bugüne kadar Osmanlı'da öğretmen yetiştiren ilk kurumun 1848’de açıldığı kabul ediliyordu. Ancak 1530’da İzmir’de kurulan Faik Paşa Muallimhânesi, bu tarihi tam 318 yıl geriye çekebilir. Tarihçiler, bu keşfin Osmanlı eğitim sistemine dair bilinmeyen başka sırları da gün yüzüne çıkarabileceğini düşünüyor. Bu gelişme, Osmanlı’da eğitim sisteminin tahmin edilenden çok daha köklü olduğunu ve İzmir’in eğitimde önemli bir merkez haline geldiğini kanıtlıyor. Akademisyenler ve araştırmacılar, Osmanlı arşivlerinde daha fazla inceleme yaparak eğitim tarihine dair yeni bilgileri ortaya çıkarmayı hedefliyor. Osmanlı’da İlk Öğretmen Okulu Sandığımızdan Daha Eski Olabilir! İzmir'de 1530 Yılında Açılan Muallimhâne, Eğitim Tarihini Yeniden Yazdırabilir Osmanlı eğitim tarihine dair bilinenleri değiştirecek yeni bir belge ortaya çıktı.  Araştırmacı yazar Ahmet Altan araştırmaları esnasında bazı Osmanlıca belgelere ulastı ve bu belgelerin Osmanlı egitim tarihini değiştirecek nitelikte olduğunu tesbit etti  Mevcut kaynaklarda Osmanlı'da ilk öğretmen okulunun 16 Mart 1848’de İstanbul Fatih’te açıldığı kabul edilse de, Osmanlı arşivlerinde yer alan yeni bir kayıt, İzmir’de 1530 yılında bir muallimhâne (öğretmen okulu) kurulduğunu ortaya koyuyor. Bu bulgu, Türkiye’de eğitim tarihinin yeniden yazılmasını gerektirebilir! 1530'da İzmir’de Muallimhâne Açıldı Osmanlı Devleti’ne ait BOA TD.166, s.396 numaralı kayıtlar, İzmir’de Faik Paşa tarafından 1530 yılında bir cami, medrese ve muallimhâne inşa edilip vakfedildiğini gösteriyor. Osmanlı belgelerinde "vakf-ı cami ve medrese ve muallim-hâne der nefs-i İzmir" ifadesiyle geçen bu yapı, Türkiye’de bilinen en eski öğretmen yetiştirme kurumu olabilir. İzmir’deki Eğitim Mirası Gün Yüzüne Çıkıyor Faik Paşa tarafından vakfedilen cami, günümüzde hala ayakta ve Basmane civarındaki 967 Sokak’ta bulunuyor. Ancak cami, geçmişte bir yangında hasar gördü ve 1842 yılında onarıldı. Aynı yangında, yanında bulunan medrese ve muallimhânenin de zarar görmüş olması muhtemel. İzmir Vakıflar Müdürlüğü II. Vakfiye Defteri, s.148 kayıtlarında, bu yapılar hakkında detaylı bilgiler yer alıyor. Osmanlı Arşivlerinde Muallimhâne’nin Gelir ve Giderleri Vakfa ait değirmenler, bahçeler ve dükkanlardan elde edilen toplam 16.610 akçe gelir, eğitim ve ibadet hizmetleri için harcanıyordu. Vakfiyeye göre, müderris, talebe, imam, hatip ve muallimlerin günlük maaşları şu şekildeydi: Müderris: 15 akçe Talebe: 5 akçe Hatip ve İmam: 5 akçe Müezzin ve Kayyum: 3 akçe Muallim (Öğretmen): 2 akçe Bu belgeler, 16. yüzyılda İzmir’de öğretmen yetiştirildiğinin ve eğitim faaliyetlerinin sürdüğünün en somut kanıtı olarak değerlendiriliyor. Eğitim Tarihi Yeniden Yazılabilir! Şimdiye kadar Osmanlı’da öğretmen yetiştiren ilk kurumun 1848’de açıldığı kabul ediliyordu. Ancak 1530’da İzmir’de kurulan Faik Paşa Muallimhânesi, bu tarihi tam 318 yıl geriye çekebilir. Uzmanlar, bu yeni keşfin Türkiye’deki eğitim tarihi açısından büyük önem taşıdığını vurguluyor. Bu gelişme, Osmanlı döneminde eğitim sisteminin tahmin edilenden çok daha köklü olduğunu ve İzmir’in eğitimde önemli bir merkez haline geldiğini gösteriyor. Tarihçiler ve akademisyenler, Osmanlı arşivlerinde daha fazla araştırma yaparak, Osmanlı eğitim sistemine dair bilinmeyen başka sırları da gün yüzüne çıkarabilir. Türkiye’nin köklü eğitim tarihine ışık tutan bu yeni keşif, akademik çevrelerde büyük yankı uyandırmaya devam ediyor!