İslâm tarihinde hekim-filozof tipinin en başarılı temsilcisi olup   Farmakoloji, Kimya, Felsefe, Edebiyat alanlarında önemli araştırmalar ve eserler sahibi, farklı alanlarda yaklaşık 200 kitap ve makale neşreden,cesur, hür fikirli ve üretken bir Filozoftur.    Ebû Bekir er-Râzî, tahsil için çıktığı uzun seyahati esnasında Horasan bölgesindeki ilim ve kültür merkezlerinde bulunmuş, hekimlikte şöhrete kavuştuktan sonra Halife Müktefî-Billâh’ın daveti üzerine otuz küsur yaşlarındayken Bağdat’a gitmiştir.   Pediyatri'nin babası olarak bilinmekta ve ayrıca göz hastalığından kurtulamamasına karşıkık, ve hatta Bîrûnî’ye göre kimyadan sonra tıbba yönelmesinin asıl sebebi gözlerindeki rahatsızlığı olmuş ve göz bilimleri konusunda da otorite kabul edilmiştir.  Alkol ve gazyağını bumuş ve çiçek hastalığını kızamıktan farklı olduğunu ilk olarak keşfetmiştir. İngiliz oryantalist Edward Granville Brown'a göre tüm zamanların en yetkin bilim insanı olduğunu söylemiştir. O zamanlar Râzî tıp-eczacılık alanındaki başarısıyla tanınmış, tıp alanında Avrupa’dan beş asır ileride bulunmaktadır.    Batılılar’ın Rhazes dedikleri bu ünlü hekim gençlik döneminde felsefe ve edebiyatla ilgilenen, şiir yazan, ud çalıp şarkı söylerken, sakalı bıyığı çıktıktan sonra, “Artık mûsiki ile uğraşmak yakışık almaz” diyerek bundan vazgeçen ilginç bir şahsiyettir    Hocası Bağdat’lı mülhid Hasan b. Mansûr el-Hallâc olduğu rivayet edilmektedir. Hekimlikte şöhrete kavuştuktan sonra Halife Müktefî-Billâh’ın daveti üzerine otuz yaşlarında Bağdat’a gitmiştir.  George Sarton tarafından, onuncu yüz yıl için “Einstein” olarak Razi’yi seçmiş olmaları, Râzî’nin değerini ortaya koymaktadır. Antik Çağ'da Thales’le  başlayıp gelişen tabiat felsefesinin İskenderiye kütüphanesinin yakılmasıyla kesintiye uğramasından sonra İslam uygarlığı içinde tekrar uyanmasında Ebu Bekir el Razi rol oynamıştır.    El Râzî’nin muayene sırasında hastanın yaşını, beslenmesini, geçirdiği hastalıkları, şikâyetinin ne olduğunu ve ne zaman başladığını sormakta, koyduğu teşhisleriyle birlikte bütün bulguları kayda geçirmiş, bunları neşrederek zengin birikimini sayıları, altmış beş ile yüz arasında değişen tıbbî eserlerinde ve özellikle on beş yılda vücuda getirdiği tıp ansiklopedisiyle, el-Ḥâvî (el-Câmiʿu’l-kebîr) zamanımıza ulaştırmıştır.  Kızamık ve çiçek hastalıklarının teşhisini yapan ilk hekim olan Râzî’nin bu konuda yazdığı el-Cüderî ve’l-ḥasbe adlı eseri Latince’ye çevrilmiş ve 1498-1866 yılları arasında kırk ayrı baskısı yapılmıştır.   Daha sonraları Moğol istilası ve Haçlı Seferleri’nin sonucu olarak bu gelişmeler durmuş, bilhassa Moğol istilası bu elde edilen gelişmelere çok büyük darbe vurmuştur. Sadece Sivas kütüphanesinin yakılmasında 250.000 kitap yok olmuştur.   Çok kitap okuyan ve çok bilim adamı ile müşerref olan Râzî, bu alandaki sabırlı çalışmalarım neticesinde bir yıl zarfında müsvedde olarak 20.000 varaktan yâni sayfadan fazla yazı yazmıştır. Bir kitap ortalama 100 sayfa olduğunu düşünsek 200 kitaba karşılık gelir.   Prof. Dr. Cahit Kurbanoğlu 06.08.2021