İSLAM BİLİM ADAMLARI    Ebu Zeyd el-Behlî 3   Bu kavramların dışında Belhî eserinde psikofizyoloji ve psikosomatik tıbba da yer vermiştir. Mesâlihu'l ebdân ve'l enfüs isimli kitabı Beden ve Ruh Sağlığı ismiyle Türkçeye çevrilmiştir. Ebu Zeyd el-Belhî’nin diğer başlıca eserlerinden bazıları Ahlak'ul Umem, Aksam-u Ulum'il Felsefe, Aksam'ul Ulum, Edeb-üs-Sultan ver-Raiyye, Nazm-ul-Kur'an, Esmâʾüllāhi teʿâlâ ve ṣıfâtühû , Suvar-ul-Akalim-il-İslamiyye, Şerai-ul-Edyan isimleridir. Bu eserlerinden Nazm-ul-Kur'an; tefsirle ilgili olup çağın tefsir bilginlerinin iltifanını kazanmış, Esmâʾüllāhi teʿâlâ ve ṣıfâtühû adlı eseri akaide dairdir., Suvar-ul-Akalim-il-İslamiyye, Şerai-ul-Edyan dinler tarihi ve kelam alanında yazılmıştır.   Her ne kadar ilgilendiği birçok dalda ellinin üzerinde  önemli eserler yazmış olsa da bugüne ulaşan yegâne eseri Mesalik-ül-Ebdan vel-Enfüs isimli tıp kitabıdır.   Hastalıkta Dikkate Alınması Gereken Önemli Konular Ebu Zeyd el-Belhî, hastalığa yol açan maddî sebeplerle ruhî sebepleri bir arada ele almış, bu yönlendirici fikrin Belhî’yi psikosomatik hastalıklar kavramına büyük ölçüde yaklaştırmıştır.  Ebu Zeyd el-Belhî, iklim, tabii çevre, fizyolojik yapı gibi faktörlerin yanında yeme, içme, evlilik, uyku vb. gündelik hayatı ilgilendiren hususlardaki rejimler, beden ve ruh sağlığı üzerinde etkili olduğunu ileri sürmüştür.  Ebu Zeyd el-Belhî, yapmış olduğu uzun incelemeler sonucunda müziğin bedenî ve ruhî hastalıkların tedavisindeki önemine de işaret emiştir.  Ebu Zeyd el-Belhî göre kontrolsüz öfke, yersiz korkular ve derin endişeler şeklinde beliren psikolojik baskılar davranış bozukluklarına yol açmış, bir yandan nevrotik hastalıkların, diğer yandan da ahlâkî kötülüklerin insan ruhunda yerleşmesine yol açmıştır. Ebu Zeyd el-Belhî, çalışmalarında ruhanî tıp terimi ile; hem bir ölçüde psikoterapiye hem de ahlâk ilmine işaret etmiş; tıp, ahlâk ve psikoloji sahalarını birleştirmiştir.  Prof. Dr. Cahit Kurbanoğlu 22.04.2022