İSLAM BİLİM ADAMLARI    Bediüzzaman Said Nursi 5     VAN’A DÖNÜŞ 1910 yılında İstanbul’dan ayrılarak Van’a dönmüş ve yöredeki aşiretleri ziyaret ederek başta meşrutiyet, hürriyet, anayasa, parlamento gibi konular olmak üzere birçok konuda yöre halkını aydınlatıcı bilgiler vermiştir. Aynı zamanda da bu görüşmeleri özetleyen Münazarat adlı eserini yazmıştır. Van'da Evkaf Nezaretine (13 Ekim 1826 tarihinde kurulan Evkaf-ı Hümayun Nezareti adı altında, Vakıflar Bakanlığı) bağlı Horhor Medresesi’nde (Urartular’dan kalma tarihi Van Kalesi’nde) talebe okutmaya başlamıştır. Geleneksel medrese eğitim sistemini yeterli bulmayarak yeni metotlar uygulamıştır. Yeni metodunu "Fünun-u cedideyi (fen derslerini), ulûm-u medaris (medrese ilimleriyle) ile mezc ve derc (birbirleriyle kaynaştırma)" diye özetlemektedir.   ŞAM EMEVÎ CAMİİ, RUMELİ SEYAHATİ VE VAN ÜNİVERSİTE TEMELİ Aynı yılın kışında Şam’da bulunduğu sırada yöredeki âlimlerin daveti üzerine Şam Emevî Camii'nde âlimlere hitaben İslâm dünyasının problemleri hakkında hitapta bulunmuş, bu konuşması 1911 yılında Hutbe-i Şamiye adıyla yayınlanmıştır.    Şam’dan ayrılarak İstanbul’a gitmiş ve doğu illerini temsilen Sultan Reşad’la Rumeli seyahatine katılmış, Üsküp’te üniversite temel atma töreninde bulunmuştur.  Üstad Said Nursî, Balkan savaşları sebebiyle yarım kalan bu projenin Doğuda gerçekleştirilmesi için Padişahı ikna etmiş, 1912 yılında İstanbul’dan ayrılarak tekrar Van’a dönmüştür. 1913 yılında ‘Medresetü’z-Zehra’ adını verdiği üniversitenin temelini Van Valisiyle birlikte atmıştır.   El-Ezher Üniversitesi'ne kardeş olarak tarif ettiği bu üniversitede "lisân-ı Arabî vâcip, Kürdî câiz, Türkî lâzım kılmak" diye özetlediği Arapça, Kürtçe ve Türkçe olmak üzere üç dilde eğitim yapacağını belirtmektedir.  Said Nursi bu üniversitenin Müslüman milletlerin menfi ırkçılık fikriyle ayrılmasının engellenmesi için gerekli olduğunu söylemektedir. Ancak I. Dünya Savaşı çıkınca öğrencileriyle birlikte cepheye gitmiş ve uğruna çok çaba sarf ettiği üniversite projesi de savaş sebebiyle yarım kalmıştır.   Prof. Dr. Cahit Kurbanoğlu 11.11.2022